Is auteursrecht nog wel actueel?
Het auteursrecht is een hot item tegenwoordig. Door de opkomst van internet is het steeds makkelijker om informatie, muziek of games te (her)gebruiken zonder dat hier bijvoorbeeld toestemming voor wordt gevraagd of voor betaald wordt. De roep om een aanpassing van het auteursrecht wordt hierdoor steeds luider. De kloof tussen de praktijk en het recht wordt steeds groter. Is het auteursrecht nog wel van deze tijd?
In februari 2016 kwam de Nederlandse filmindustrie met de mededeling dat ze een megaclaim gingen indienen tegen de staat vanwege het niet ingrijpen tegen het downloadgedrag van de Nederlandse burgers. De Nederlandse filmindustrie is van mening dat het 1,2 miljard euro is misgelopen doordat Nederlandse burgers veelvuldig films illegaal downloaden.
En wat te denken van de opkomst van 3D printers. Deze printers kunnen op basis van digitale tekeningen 3D objecten produceren. Dit houdt in dat vrijwel alles door een 3D printer gemaakt kan worden. Auteursrechtelijk beschermde modellen of ontwerpen zijn op deze manier voor het grote publiek redelijk eenvoudig en goedkoop te verkrijgen. Een mooi voorbeeld hiervan is een auteursrechtelijke claim uit de VS. Een Warhammer– action figure model was op internet verschenen. Dit model was als download aangeboden, wat inhoudt dat dit voor personen met een 3D printer zo te maken is. Na deze claim werd de download van internet gehaald, omdat het een auteursrechtelijk beschermd voorwerp is.
Om deze claims te begrijpen is het nodig om te weten hoe het auteursrecht precies werkt. De Nederlandse wet zegt het volgende: “Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.” Mocht iemand dus gebruik willen maken van auteursrechtelijk beschermd materiaal, moet er eerst toestemming gevraagd worden aan de rechthebbende. Als men dit niet doet is men gelijk in overtreding van de wet.
De vraag is nu dus of het auteursrecht achterhaald is. Omdat alles online beschikbaar is (in strijd met het auteursrecht), is het voor iedereen toegankelijk. De maatschappelijke tendens is dat zelf printen of voor privégebruik een inbreuk maken op auteursrechten niet een probleem is. Terwijl dit juridisch wel zo is. Daar tegenover staat dat het steeds meer tijd (en geld) kost voor de auteursrechthebbende om te controleren op inbreuken. Er wordt steeds meer druk gelegd door onder andere de muziek- en film industrie op het vervolgen van overtreders en het controleren op illegale downloaders.
Is dit wel de oplossing?
De techniek heeft de afgelopen 15-20 jaar een ongelooflijke ontwikkeling doorgemaakt en die blijft alleen maar sneller gaan. De wet auteursrecht is echter nagenoeg stil blijven staan en is hierdoor gedateerd. Het is lastig om grootschalig op internet te gaan surveilleren. Als auteursrechthebbenden dit massaal zouden doen, dan worden de massa steeds meer gecriminaliseerd. Bovendien komt het privacy van burgers steeds meer in het geding. Dit telde in het verleden zwaarder dan het (misschien) schenden van het auteursrecht. Met name de muziek- en film industrie probeert de politiek er van te overtuigen dat de wet gelijk moet blijven en burgers boeven zijn (die de auteursrechthebbenden van hun omzet beroven). Martin Senftleben, hoogleraar intellectueel eigendom aan de Vrije Universiteit Amsterdam, noemt de huidige regelgeving op het gebied van intellectueel eigendom té eenzijdig. De wetgever dient de juiste balans te vinden tussen bescherming enerzijds en vrijheid om beschermd materiaal voor sociale, culturele en economische doeleinden te gebruiken anderzijds. Op dit moment wordt de nadruk gelegd op bescherming van intellectuele eigendommen. Dit is nadelig voor de sociale en culturele vooruitgang en daarmee de economische groei in Europa
Wat moet er dan gebeuren?
Internationaal wordt het steeds duidelijker dat het auteursrecht hervormd moet worden. Het Europees Parlement is bezig met het schrijven van een hervormingsvoorstel voor het auteursrecht. Dit terwijl de basis van het auteursrecht vast ligt in de Berner Conventie van 1886 waarvan thans 168 landen lid zijn. Het auteursrecht fundamenteel aanpassen is dus erg lastig.
Over het hervormingsvoorstel wordt gezegd dat het ten goede moet komen aan de ontwikkeling van de creatieve industrie, waarbij een hoog beschermingsniveau noodzakelijk is. De grote vraag is natuurlijk wat dit voor de burger gaat betekenen. Komen er meer strenge controles en hogere straffen? Of komt er een alternatief in de vorm van bijvoorbeeld extra belastingen en gaat deze opbrengst naar de auteursrechthebbende. Één ding is in ieder geval zeker. Het auteursrecht blijft de komende jaren nog wel een hot topic.